Wirtualne Media

Krajowa Administracja Skarbowa (KAS), która zmieni nie tylko instytucjonalne otoczenie w zakresie podatków, zacznie funkcjonować 1 marca 2017 roku. Modyfikacji ulegną również uprawnienia i gwarancje procesowe firm. Z początkiem marca zaczną obowiązywać nowe zasady prowadzenia kontroli i postępowań podatkowych oraz rozpatrywania odwołań od decyzji wydanych przez organy nowej administracji skarbowej. Pracownicy kontroli dostaną więcej uprawnień, a w konsekwencji wprowadzenie KAS zmieni aktualny porządek prawny.

Nowe zasady przeprowadzania kontroli

Od 1 marca nowa administracja celno-skarbowa nie będzie już zawiadamiać o zamiarze wszczęcia postępowania kontrolnego. Zgodnie z nowymi regulacjami, przedsiębiorcy dowiedzą się o kontroli w chwili otrzymania upoważnienia do jej przeprowadzenia. Jednocześnie będzie to moment rozpoczęcia działań kontrolnych w firmie, czy też w mieszkaniu kontrolowanego. Niemniej czynności kontrolne będzie można przeprowadzać także w siedzibie urzędu czy każdym innym miejscu związanym z działalnością kontrolowanego podatnika. W ramach nowych uprawnień pracownicy KAS uzyskają możliwość żądania udostępnienia akt, ksiąg oraz dokumentów związanych z przedmiotem kontroli. Będzie to możliwe również za okres inny niż ten objęty kontrolą. Niektóre czynności dowodowe, takie jak przesłuchanie świadka czy wykorzystanie opinii biegłego będą mogły być przeprowadzone przez kontrolujących bez gwarantowanych do tej pory 7 dni na przygotowanie się przez przedsiębiorcę. Po 1 marca przedsiębiorcy będą zatem mieli mniej czasu oraz ograniczone możliwości wcześniejszego przygotowania się do planowanej kontroli celno-skarbowej i do czynności kontrolnych prowadzonych w jej trakcie.

W przypadku podejrzenia, że w firmie podatnika nie są przestrzegane przepisy oraz gdy wystąpią okoliczności faktyczne uzasadniające niezwłoczne przeprowadzenie czynności sprawdzających, kontrole będą mogły być wszczynane po okazaniu przez inspektora legitymacji służbowej.

Zmiany dotyczyć będą również czasu na złożenie korekty deklaracji. Podatnicy będą mieli możliwość ich składania w terminie 14 dni od chwili doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Kolejnym dopuszczalnym terminem na złożenie korekty deklaracji w zakresie objętym kontrolą, będzie okres do 14 dni od chwili doręczenia wyniku kontroli. W tym miejscu warto zauważyć, że przedsiębiorcy nie będą mieli możliwości zgłaszania jakichkolwiek zastrzeżeń do otrzymywanych wyników kontroli.

- Trudno jednoznacznie ocenić nadchodzące zmiany. Z jednej strony kontrolowany przedsiębiorca będzie mógł skorygować deklarację w ciągu 14 dni od doręczenia upoważnienia do kontroli. Z drugiej zaś przestanie obowiązywać dotychczasowe rozwiązanie, zgodnie z którym podatnik mógł złożyć taką deklarację po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze przeprowadzenia kontroli i przed jej wszczęciem. Oznacza to, że od 1 marca podatnik będzie miał więcej czasu na korektę deklaracji na początkowym etapie postępowania. Jednocześnie nie będzie mógł przygotować się z wyprzedzeniem do zapowiedzianej kontroli – tłumaczy Agnieszka Tałasiewicz, Parter w Dziale Doradztwa Podatkowego EY. – Zwiększy to skuteczność działań organów podatkowych – dodaje.

Kontrola powinna być prowadzona bez względnej zwłoki, ale nie dłużej niż 3 miesiące. Czas ten może jednak zostać wydłużony. Jasne określenie terminu trwania tych czynności jest bez wątpienia korzystną zmianą dla podatników.

- Gdy ruszały prace nad ustawą o Krajowej Administracji Skarbowej, można było mieć wrażenie, że będziemy mieli do czynienia z aktem o charakterze czysto ustrojowym – na wzór dotychczasowej ustawy o izbach i urzędach skarbowych. Szybko stało się jednak jasne, że ustawodawca zafunduje nam coś więcej, zupełnie nową procedurę kontrolną. Z jednej strony można zrozumieć potrzebę nadania administracji skarbowej szerszych uprawnień, większej elastyczności działania przy kontroli działalności przestępczej. Jednak z drugiej zastanawia łatwość, z jaką odchodzi się od fundamentów, na których oparta była dotychczas relacja podatnik – organ podatkowy, czyli ordynacji podatkowej i ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Czy przy okazji noweli wyważono właściwie interesy i fiskusa oraz podatników? Argument, że kontrola celno-skarbowa ma się koncentrować na najbardziej kryminalnych przypadkach wyłudzeń podatkowych może przekonywać Jednak nie jest oparty na treści ustawy (nie wskazano w niej na przykład przesłanek uzasadniających skorzystanie wobec podatnika z trybu kontroli celno-skarbowej, zamiast klasycznej kontroli podatkowej). Argument ten nie wynika również z dotychczasowej praktyki urzędów kontroli skarbowej, która w dużej mierze koncentrowała się na kontroli podmiotów prowadzących w pełni legalną działalność. A ta zasługuje na poszanowanie pełni praw przysługujących dziś przedsiębiorcom –  uważa Michał Goj, Dyrektor w Dziale Doradztwa Podatkowego EY.

Zmiana sposobu przeprowadzania postępowań

KAS zmieni sposób przeprowadzania postępowań. Od 1 marca postępowania dwuinstancyjne będą obowiązywały tylko i wyłącznie w przypadku tych postępowań podatkowych, które prowadzone są przez naczelników urzędów skarbowych. Natomiast wszystkie postępowania prowadzone przez KAS będą dwukrotnie rozpatrywane przez ten sam organ. Z formalnego punktu widzenia jest to zachowanie zasad dwuinstancyjności. Zniesiona zostanie jednak zasada dewolutywności, zgodnie z którą zaskarżone rozstrzygnięcie rozpatrywane jest przez organ wyższego stopnia w stosunku do tego, który je wydał. Ministerstwo Finansów tłumaczy to koniecznością usprawnienia i przyspieszenia prowadzonych postępowań.

- Trudno wyrokować czy wprowadzana zmiana w istocie całościowo przyspieszy uzyskiwanie ostatecznych rozstrzygnięć w sprawach podatkowych. Można spodziewać się szybszego rozpatrywania sprawy przez Krajową Administrację Skarbową, gdzie odwołanie w nowym systemie (bliższe raczej wnioskowi o ponowne rozpatrzenie sprawy) raczej dość sprawnie będzie rozpatrzone przez organ pierwszej instancji. Pytanie brzmi - czy nie doprowadzi to do zwiększenia liczby spraw, które trafiają do sądów administracyjnych. Do końca lutego swoistym buforem, czy filtrem pomiędzy pierwszoinstancyjnym organem kontroli skarbowej, a sądami administracyjnymi, będą izby skarbowe. Izby wcale nie tak rzadko decydowały się na uchylanie rozstrzygnięć organów kontroli skarbowej jeżeli podatnik w odwołaniu słusznie wskazywał na wady rozstrzygnięcia w pierwszej instancji. W nowym systemie, o ile naczelnik urzędu celno-skarbowego nie zmieni zdania, to sąd administracyjny będzie bezpośrednio kontrolował jego decyzję pod kątem zgodności z prawem. Oznacza to, że sądom może przybyć pracy, a czas rozpatrywania sprawy przed sądami administracyjnymi może się wydłużyć – mówi Tomasz Rolewicz, Starszy Menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego EY.

Wydawanie interpretacji indywidualnej prawa podatkowego

Ustawa o KAS wprowadzi również zmiany dotyczące wydawania interpretacji indywidualnych przepisów prawa podatkowego. Z dniem wejścia w życie przepisów o KAS, to dyrektor Krajowej Administracji Skarbowej stanie się jedynym organem upoważnionym do wydawania interpretacji, rozpatrywania wezwań do usunięcia naruszenia prawa, stwierdzenia wygaśnięcia interpretacji oraz jej uchylenia. Zdaniem ustawodawcy, taka zmiana przyczyni się do zwiększenia jakości wydawanych interpretacji oraz zapewni ich spójność. Przepisy wprowadzające KAS uchylają przepisy Ordynacji podatkowej. Stanowiły one do tej pory podstawę prawną do wydania rozporządzeń w sprawie upoważnienia określonych Dyrektorów Izb Skarbowych do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego oraz dokonywania niektórych innych czynności w zakresie interpretacji indywidualnych. W konsekwencji, z dniem wejścia w życie przepisów wprowadzających KAS, wydane na podstawie uchylanych przepisów akty wykonawcze przestaną obowiązywać.

Polskie rozwiązania na tle innych państw europejskich

W większości państw europejskich powszechnie przyjętą praktyką jest dwuinstancyjne postępowanie administracyjne z aktywnym udziałem organu drugiej instancji. W niektórych krajach (Cypr i Hiszpania) dwuinstancyjny model wręcz wpisano do konstytucji. Jednak przepisy, które zostaną wprowadzone w Polsce wraz z wejściem w życie ustawy o KAS, nie różnią się zasadniczo od zasad panujących w innych krajach. Każde państwo ma własne regulacje, które obowiązują podczas postępowań podatkowych i administracyjnych. Tam, gdzie procedura podatkowa przewiduje tylko jedną instancję (np. Holandia) – decyzja podatkowa w pierwszej instancji uznawana jest jako wyjątkowy akt o charakterze władczym. Istotną rolę pełnią tam negocjacje pomiędzy podatnikiem i władzą podatkową jeszcze przed wydaniem decyzji. Niemcy, Austria i Grecja to kraje, w których rozwiązania w zakresie odwołań od decyzji podatkowych podobne są do nowych rozwiązań KAS – odwołanie rozpatrywane będzie przez ten sam organ. Rozwiązania zbliżone do KAS (lub nawet dalej idące – tylko jedna instancja podatkowa) planowane są obecnie na Węgrzech.