Systemy franczyzowe - jakie, dla kogo i czym się różnią?

Franczyza jest umową biznesową, polegającą na przekazaniu na rzecz franczyzobiorcy licencji na używanie znaku towarowego wraz z udzieleniem potrzebnego wsparcia w prowadzeniu biznesu. Rozpoczęcie działalności pod szyldem franczyzodawcy, jest idealnym rozwiązaniem dla osób, które nie mają dużego doświadczenia w prowadzeniu biznesu, nie posiadają również zbyt wielkich pieniędzy na start i potrzebują swego rodzaju „mentora”. W zależności od preferencji franczyzobiorcy, czyli tego czego oczekuje od takiej współpracy oraz charakteru działalności udzielającego licencji, rozróżnia się kilka rodzajów umów franczyzowych.

Ze względu na rodzaj umowy pomiędzy franczyzodawcą a franczyzobiorcą rozróżniamy:

Franczyzę bezpośrednią:
Jest to najczęstszy i zarazem najprostszy sposób na zawierania współpracy między franczyzodawcą a franczyzobiorcą. Ma bardzo bezpośredni charakter, wszystkie czynności zawierania umowy są załatwiane bezpośrednio pomiędzy franczyzodawcą a franczyzobiorcą. Właściciel bezpośrednio sprawuje kontrolę nad franczyzobiorcą, sam szkoli pracowników i zajmuje się działaniami marketingowymi. Ten rodzaj umowy nie jest odpowiedni dla firm, gdy działalność franczyzobiorcy odbywa się w znacznej odległości (np. za granicą, wtedy zalecany jest inny rodzaj umowy).

Franczyzę wielokrotną:
Występuje w sytuacji, kiedy franczyobiorca chce sam posiadać możliwość otwierania nowych jednostek firmy na określonym terenie. Ilość nowych podmiotów jest określona w umowie. Franczyza wielokrotna jest przeciwieństwem indywidualnej.

Masterfranczyzę (subfranchising):
Występuje w sytuacji, gdy franczyobiorca wraz z umową o działalność otrzymuje wyłączność na prowadzenie biznesu na danym terytorium. Otrzymuje on też prawo do wprowadzania zmian w umowie, jednakże ostateczny głos w kwestiach zmian należy do franczyzodawcy.

Przedstawicielstwo regionalne:
Ten rodzaj umowy występuje w sytuacji, gdy franczyzodawca chce nawiązać współpracę z nowymi podmiotami na danym terenie. Do przedstawiciela regionalnego należy wyszukiwanie nowych partnerów, nadzór nad nimi, działania reklamowe i szkolenia. Nie ma jednak prawa podpisywania umów.

Podział rodzajów umów franczyzowych ze względu na rodzaj know-how.

Franczyza dystrybucji produktów:
W tym przypadku franczyobiorca otrzymuje w ramach umowy licencyjnej prawo do użytkowania danej marki w postaci produktów i usług,  oraz charakterystyczny model działania. Ten rodzaj franszyzy najczęściej występuje w sytuacji, gdy firmy chcą w szybki sposób rozbudować swoją sieć.

Franczyza koncepcji działalności (formuły przedsiębiorstwa):
Występuje najczęściej w przypadku firm które mają ugruntowaną pozycję na rynku oraz długoletni staż produkcyjny/usługowy. Charakterystyczne w niej jest to, że franczyzobiorca wraz z podpisaniem umowy licencyjnej zostaje zobligowany do prowadzenia działalności ściśle z koncepcją franczyzodawcy. Dotyczy się to wszystkich aspektów działalności, począwszy od obsługi klienta na uniformach pracowników kończąc. Franczyzobiorcy nie zostaje żadne pole manewru w związku z prowadzeniem działalności, z drugiej jednak strony otrzymuje kompleksową pomoc partnera w każdej możliwej formie prowadzenia biznesu. 

Ostatnim i zarazem najważniejszym podziałem umów franczyzowych są rodzaje działalności:

Franczyza dystrybucyjna (handlowa):
Tu następuje podział na konkretne branże: artykuły spożywcze i przemysłowe; artykuły zdrowotne i sportowe; odzież i obuwie; artykuły dziecięce; kosmetyki, biżuteria i upominki; artykuły dla domu i ogrodu; AGD/RTV i telekomunikacja; stacje paliw. Franczyza dystrybucyjna polega na przekazaniu franczyzobiorcy całego asortymentu produktów i wiedzy, jak należy prowadzić działalność. Franczyobiorca korzysta z pomocy franczyzodawcy z postaci szkolenia pracowników, wizualizacji punktu handlowego, marketingu itp. Jest to łatwiejszy sposób niż franczyza usługowa, gdyż nie wymaga opracowywania specjalistycznych procedur sprzedaży.

Franczyza usługowa:
Umowa franczyzowa dotyczy przekazania na rzecz franczyzobiorcy całej metodyki oraz know-how wykonywania określonych usług. Nowy kontrahent korzysta ze znaku towarowego, oraz posiada wsparcie w kwestiach marketingowych, szkoleniowych czy obsługi klienta. Ten rodzaj umowy jest bardziej skomplikowany od franczyzy dystrybucyjnej, gdyż opracowywanie procedur związanych z wykonywaniem usług jest dużo bardziej złożone. W zakres tego rodzaju umów wchodzą branże: gastronomia; edukacja; fryzjerstwo i kosmetyka; turystyka; nieruchomości; usługi dla biznesu; usługi dla klientów indywidualnych; finanse i bankowość.

Franczyza produkcyjna:
W tym przypadku dochodzi do udzielenia licencji na procedury produkcyjne i technologiczne. W ramach umowy franczyzobiorca ma prawo do wytwarzania swoich produktów metodami technologicznymi, w procesie produkcyjnym takim samym jak franczyzodawca. Może również korzystać z jego znaku towarowego. Jest zobligowany do wytwarzania produktów tej samej jakości i cechach, jak produkty wytwarzane przez franczyzodawcę.

Franczyza mieszana:
Występuje w sytuacji, gdy w ramach działalności gospodarczej, umowa franczyzowa zobowiązuje franczyzobiorców do wykonywania działań łączonych, takich jak produkcja, sprzedaż towarów i usług w ramach jednego procesu sprzedażowego. Na rynku jest wiele firm, które działają na tej zasadzie, jak choćby firmy kosmetyczne czy salony telekomunikacyjne. Franczyza mieszana łączy w  sobie cechy wszystkich powyższych rodzajów umów, czyli handlową, produkcyjną i usługową.

Rodzaj podpisywanej umowy jest więc uzależniony od charakteru działalności oraz od preferencji franczyzodawcy. Na tej płaszczyźnie przedsiębiorcy mają duże pole manewru i mogą wybrać ofertę najbardziej dostosowaną do swoich wymagań oraz oczekiwań.

Autor: Dagmara Kałdunek, Ipo.pl